Mindfulness tłumaczy się zwykle jako uważność.

Warto wiedzieć, że słowo mindfulness to angielskie tłumaczenie słowa sati pochodzącego z języka Pāli, które oznacza równocześnie świadomość, uwagę oraz [to, co umożliwia] pamięć.

Historia mindfulness

Uważność jest obecnie najbardziej znana, jako świecka metoda oparta na dowodach naukowych, jednak jej historyczne korzenie sięgają znacznie poza współczesność.

Mindfulness ma swoje źródło w kontekście buddyjskim, gdzie jest jednym z centralnych elementów szlachetnej ścieżki prowadzącej do wyzwolenia od cierpienia. Z perspektywy buddyjskiej uważność nie jest postrzegana tylko jako technika mająca na celu redukcję stresu, ale jako moralny sposób bycia. Kultywacja tego stylu życia jest integralnym elementem ścieżki rozwijającym mądrość i współczucie, a także prowadzącym do spokoju.

W tym sensie uważność nie ogranicza się tylko do wąsko pojmowanej medytacji, konkretnej praktyki lub pozycji ciała. Praktyka mindfulness stopniowo rozszerza się na różne obszary naszego życia, codzienne aktywności, podejmowane decyzje, różnorodne interakcje oraz relacje międzyludzkie.

Sati

Palijskie słowo sati podkreśla, że praktyka uważności obejmuje „pamięć o teraźniejszości”, czyli ciągłą uwagę na chwilę obecną, z uwzględnieniem jej przyczynowej historii. Sati oznacza przypominanie sobie lub pamiętanie o aktywności, w jaką jest się zaangażowanym w danej chwili (John Peacock). Świadomość ciągu przyczyn i skutków, zawierających się w tym momencie, dotyczy przeszłych wzorców zachowań oraz doświadczeń, które informują nas o chwili obecnej.

W tym kontekście słowo sati ukazuje nam dużo bardziej subtelny krajobraz znaczeniowy słowa uważność niż zwyczajne bycie tu i teraz. Podkreśla zależność pomiędzy moralnością oraz naszymi różnymi zachowaniami wewnętrznymi i zewnętrznymi, a doświadczanym przez nas cierpieniem.

Mindfulness – definicja intelektualna

Istnieje dużo różnych intelektualnych definicji uważności.

Niektóre definicje są bardziej duchowe, inne bardziej naukowe. W literaturze psychologicznej uważność często bywa definiowana, w zależności od potrzeb, jako stan, cecha, praktyka, proces lub umiejętność.

Poniżej znajdziesz kilka ciekawszych przykładów:

Mindfulness to niezapominanie przez umysł o tym, czego obecnie doświadcza. Funkcją uważności jest nierozproszenie. (Asanga)

Mindfulness to łagodny wysiłek bycia w stałym kontakcie ze swoim doświadczeniem. (Bodhipaksa)

Mindfulness to pamiętanie o tym, aby obserwować, jak uwaga umysłu przenosi się z jednej rzeczy na drugą. (Vimalaramsi)

Mindfulness to stan psychologicznej wolności, który występuje wtedy, kiedy uwaga pozostaje spokojna i elastyczna, wolna od przywiązania do żadnego konkretnego punktu widzenia. (J. R. Martin)

Mindfulness to proces aktywnego zauważania nowych rzeczy, [rozpoznawania i] przekraczania z góry przyjętych, [automatycznych, sztywnych] sposobów myślenia, a następnie działania, w oparciu o nowe obserwacje. (Ellen Langer)

Mindfulness to sztuka rozpoznawania oraz ucieleśniania tego, co to znaczy być człowiekiem. (Piotr Suchanek)

Każda intelektualna definicja uważności zwraca uwagę na trochę inny obszar znaczeniowy mindfulness, co może wprowadzać pewne intelektualne zamieszanie lub chaos.

W tym kontekście pomocna może się okazać popularna metafora ze świata zen.

Wyobraź sobie kogoś, kto wskazuje palcem na księżyc (Huineng). Różne definicje mindfulness są jak palec wskazujący księżyc, uważność jest jak księżyc. Definicje mogą nam wskazać kierunek, w którym należy patrzeć, ale słowa opisujące uważność same w sobie nie są uważnością, nie są księżycem, one tylko na niego wskazują.

Więcej na temat ograniczeń intelektualnego poznania przeczytasz tutaj.

Mindfulness – definicja doświadczeniowa

W przejściu od intelektualnego rozumienia do doświadczenia może nam pomóc inna metafora zen.

Wyobraź sobie, że nie masz pojęcia, czym jest arbuz (Seung Sahn). Możesz się nauczyć o tym, jak arbuz wyrasta z małego nasionka, aż w końcu staje się owocem, poznać całą jego historię. Możesz się dowiedzieć, jak wygląda arbuz, że ma zieloną skórę z różnymi paskami, że jest twardy na zewnątrz i miękki w środku, że wnętrze arbuza jest czerwone i ma w sobie czarne pestki. To wszystko jest intelektualnym rozumieniem. Jeśli jednak chcesz doświadczyć oraz zrozumieć, czym jest arbuz, weź kawałek arbuza i spróbuj. To jest doświadczenie arbuza.

W pewnym sensie, z mindfulness jest dokładnie tak samo. Jeśli chcesz zasmakować uważności, to potrzebujesz jej doświadczyć.

Intelektualne zrozumienie, czym jest uważność, nie jest tym samym co jej osobiste doświadczenie. Dokładnie tak samo, jak czytanie menu nie zaspokaja głodu (Bhikkhu Bodhi).

Praktyka Mindfulness

Pomocnym sposobem na osobiste doświadczenie uważności, rozwijanie umiejętności związanych z uważnością oraz na kultywowanie tego stylu życia jest praktyka mindfulness.

Praktyka uważności to pewien szczególny trening umysłu. Jednym z jej głównych celów jest rozwijanie świadomości w taki sposób, aby miała zdolność do pozostawania otwartą oraz zaangażowaną w obecności wszystkiego tego, czego doświadcza. Różne ustrukturyzowane, formalne praktyki stwarzają okazje do rozwijania oraz ucieleśniania tych jakości.

W zrozumieniu sedna praktyki może nam pomóc kolejna metafora zen.

Wyobraź sobie, że jesteś głodny/a i chcesz się najeść (Dae Bong). Możesz użyć pałeczek, możesz skorzystać ze sztućców, możesz też jeść rękami. Istnieją różne sposoby, różne techniki, żeby się najeść. Jeśli finalnie jedzenia trafia do Twojego brzucha, wówczas nie jest to kluczowe, której techniki używasz. Póki stosowana technika sprawia, że jesteś najedzony/a.

Jeśli Twój kierunek jest jasny, różne drogi oraz techniki mogą Cię tam zaprowadzić.

Praktykowanie tego otwartego i zaangażowanego umysłu może odbywać się w różnych pozycjach ciała, zarówno w bezruchu (stojąc, siedząc czy leżąc), jak i w ruchu, na przykład chodząc. Może skupiać się na doświadczeniach płynących z konkretnego zmysłu, lub na treściach mentalnych. Nieustannie powracając do kontaktu z tym, co się dzieje, oraz zapraszając współczujące i życzliwe nastawienie do pojawiających się doświadczeń.

Uważność nie jest celem samym w sobie. Ostatecznie chcemy, aby nasze codzienne życie było moralnie dobre oraz ucieleśniało szlachetne jakości umysłu, jakimi są mądrość i współczucie. Finalnie chcemy, aby te jakości przekroczyły wąsko rozumianą praktykę uważności i były obecne w naszych relacjach, a także codziennych działaniach oraz wyborach.

Więcej o korzyściach płynących z praktyki uważności przeczytasz tutaj.

Jeśli chcesz osobiście doświadczyć uważności, zapraszam na kurs mindfulness.