Doświadczenie cierpienia

Wszyscy mamy okazję doświadczać przeróżnych trudów i wyzwań życia. Trudności przychodzą i odchodzą, powracają i znikają, pojawiają się i wyparowują, nieustannie odnajdując drogę z powrotem do naszego życia. Cierpienie towarzyszy nam na tej ludzkiej drodze, jest naszym kompanem, który ma nie tylko wiele imion, ale i wiele twarzy. Jest to jeden z tych towarzyszy podróży, z którym często ciężko jest nam dojść do porozumienia.

Na najbardziej fundamentalnym poziomie każdy z nas doświadcza przynajmniej dwóch rodzajów cierpienia, które są niczym dwie strony tej samej monety. Po pierwsze, przydarzają nam się rzeczy, których nie chcemy. Po drugie, rzeczy, których chcemy, nie wydarzają się. Dzieje się to na różnym poziomie subtelności, od spóźnionego autobusu, odmawiającego działania sprzętu elektronicznego, deszczu w wolny dzień, przez niespełnione plany dotyczące kariery zawodowej, sylwetki czy statusu materialnego, aż po katastrofy naturalne i inne tragedie.

Choć czasem niełatwo się do tego przyznać, to wszyscy od czasu do czasu przeżywamy trudne chwile. Więcej, jesteśmy także świadkami, jak inni doświadczają w swoim życiu bólu i cierpienia. I choć raczej nie jest to szczególnie pokrzepiająca wiadomość, że cierpienie dotyka nas wszystkich, to właśnie świadomość współdzielenia podobnego losu ma transformującą moc. Dostrzeżenie wspólnej kondycji ludzkiej przybliża nas do odkrycia rzeczy takimi, jakie są, otwarcia się na życie poprzez nawiązanie szczególnej więzi z otaczającym nas światem opartej na zrozumieniu i trosce.

Akt zwrócenia uwagi na obecność cierpienia jest podstawą współczucia. Zauważenie obecności cierpienia, trudności czy wyzwań jest fundamentem współczującej postawy. Tylko dzięki mentalnemu i emocjonalnemu zwróceniu się w kierunku tego, co stanowi trudność lub sprawia ból, może się pojawić przestrzeń na współ-doświadczanie, na współ-odczuwanie, na współ-czucie.

Kiedy w swojej wewnętrznej otwartości dostrzegamy i jesteśmy poruszeni tym, jak trudna i wymagająca dla drugiej osoby jest określona sytuacja czy doświadczenie wówczas jest szansa na pojawienie się współczucia. Rozpoznając, że cierpienie oraz niedoskonałość są częścią ludzkiego doświadczenia pojawia się przestrzeń na pełne zrozumienia życzenie, aby ta osoba doświadczyła ulgi, aby wszyscy doświadczyli ulgi w cierpieniu. To samo dotyczy nas samych, kiedy doświadczamy czegoś trudnego lub bolesnego możemy dostrzec, że to, co się dzieje jest trudne, zwrócić się w kierunku swoich potrzeb i okryć się tym ciepłym kocem współczucia, a właściwie samo-współczucia.

Self-compassion

to po polsku samo-współczucie lub współczucie wobec samego siebie.

Współczucie wobec siebie zasadniczo nie różni się od współczucia wobec innych. Fundamentem samo-współczucia jest traktowanie siebie z takim samym zrozumieniem i troską, jakimi obdarzylibyśmy bliskich, którzy doświadczają trudnych chwil lub ponieśli jakąś porażkę. Nie ma dłużej konieczności ignorowania własnego bólu czy cierpienia. Samo-współczucie to akt odwagi, to zatrzymanie się na chwilę, aby powiedzieć sobie, że to, co się aktualnie dzieje jest trudne, to odwaga zrobienia przerwy na zatroszczenie się o swoje potrzeby i komfort.

Autorka modelu Kristin Neff pisze, że postawa pełna współczucia wobec siebie, czyli  self-compassion to „bycie otwartym i wrażliwym na własne cierpienie, doświadczając jednocześnie uczucia troski i życzliwości do samego siebie, przyjmując postawę rozumiejącą i nieoceniającą wobec własnych niedoskonałości i niepowodzeń, uświadamiając sobie, że własne doświadczenie jest częścią powszechnego doświadczenia ludzi”.

Podstawowe elementy modelu Self-compassion:

1) Samo-życzliwość vs. Samo-krytyka

(Self-kindness vs. Self-judgment)

Samo-współczucie zawiera w sobie życzliwość i wyrozumiałość wobec własnego cierpienia, słabości oraz błędów. Postawa samo-życzliwości i zrozumienia jest alternatywą wobec ignorowania własnych trudności oraz wrogiej i bolesnej samo-krytyki. Świadomość i akceptacja tego, że nie zawsze jesteśmy w stanie w pełni zrealizować własne oczekiwania jest podstawą łagodności i troski o siebie, szczególnie wtedy, gdy pojawiają się trudności i cierpienie. Życzliwość jest alternatywą wobec gniewu, samo-krytyki oraz walki z własnym doświadczeniem, kiedy okazuje się, że życie nie odpowiada ustalonym ideałom. Zamiast zwiększania stresu i frustracji poprzez pełną wrogości samo-krytykę jesteśmy zachęcani do zwrócenia się w kierunku własnych potrzeb, aby z życzliwością i wyrozumiałością wobec siebie odzyskać emocjonalną równowagę.

2) Poczucie wspólnoty doświadczenia vs. Poczucie izolacji

(Common humanity vs. Isolation)

Samo-współczucie zawiera w sobie poczucie wspólnoty doświadczenia, które polega na zdolności postrzegania osobistego doświadczenia, jako części ogólnego doświadczenia ludzkości. Poszerzenie kontekstu własnego przeżywania pozwala zobaczyć, że większość z nas przechodzi w życiu przez podobne rzeczy, że nie jesteśmy jedyną osobą, która cierpi, popełnia błędy czy po prostu nie jest doskonała. Poczucie izolacji w swoim prywatnym doświadczeniu nie tylko skutkuje wzrostem frustracji, ale przeczy podstawowej prawdzie, że trudności, ból i cierpienie są udziałem każdego człowieka. Samo-współczująca postawa wzmacnia poczucie dzielenia wspólnego losu z innymi w miejsce postrzegania własnych niedoskonałości czy trudności, jako przydarzających się tylko nam, w związku z jakimś naszym wewnętrznym wybrakowaniem. Jako ludzie wspólnie jesteśmy wrażliwi na cierpienie i niedoskonali, to podstawa poczucia wspólnoty doświadczenia. Nie jesteśmy w tym sami.

3) Uważność vs. Nadmierna identyfikacja

(Mindfulness vs. Over-identification)

Samo-współczucie zawiera w sobie uważność wobec swoich doświadczeń. Oznacza to, że nie możemy ignorować własnego bólu, cierpienia, i jednocześnie odczuwać współczucie wobec samego siebie. Równocześnie uważność promuje utrzymywanie otwartej świadomości, która jest wolna od krytyki, jak również prób kontrolowania, tłumienia czy wypierania. Uważność wobec negatywnych emocji to podejście promujące balans polegający na nie wypieraniu ani nie podkręcaniu trudnych dla nas doświadczeń. Świadoma obecność opiera się na zdolności do obserwowania nieprzyjemnych myśli i emocji z jasnością i otwartością, przy zachowaniu przestrzeni wolnej od nadmiernej identyfikacji z pojawiającymi się treściami. Zdolność do postrzegania myśli, właśnie jako myśli i emocji właśnie jako emocji pozwala na wzrost tolerancji i akceptacji, które zmniejszają automatyczną reaktywność wobec nieprzyjemnych treści.

Współczucie wobec siebie może być rozwijane. Praktykowanie tej postawy sprzyja w regulowaniu emocji, obniżając poziom lęku czy depresji, a także zwiększając gotowość do podjęcia konfrontacji z własnymi emocjami i trudnościami, w efekcie mogąc prowadzić do większej satysfakcji z życia.

Jeśli chcesz poczuć czym jest samo-współczucie, zapraszam na kurs mindfulness.